Nghệ thuật yêu (tên tiếng anh là Theệthuậtyêxem truc tiep cup c1 Art of Loving) được nhà phân tâm học Erich Fromm xuất bản năm 1957. Đây có lẽ là cuốn sách nổi tiếng hơn cả của Erich Fromm, được tái bản nhiều nhất bằng nhiều thứ tiếng.

Ở thời điểm đó khi Erich Fromm cho ra mắt cuốn sách này, ông đã trở thành học giả đầu tiên nghiên cứu về “tình yêu” và “năng lực yêu” như một đề tài nghiêm túc để nêu ra trước công luận. Đáng nói hơn là, hiếm khi những cuốn sách đó sống lâu hơn tác giả của chúng. Nhưng ở trường hợp này, hơn 25 năm sau khi ông mất, cuốn sách đã được dịch ra 34 thứ tiếng với hàng triệu bản in.

Cuốn sách của Fromm đã đi vào phân tích cặn kẽ lý thuyết về tình yêu.

Tác phẩm hấp dẫn không hẳn là vì nhan đề mà còn vì cuốn sách cung cấp những hiểu biết sâu về bản tính người liên quan đến vấn đề có lẽ là “vấn đề của mọi vấn đề”: Lòng yêu thương.

Viết về một chủ đề mà ta đã quá quen thuộc  - tình yêu, tuy nhiên, như chính Fromm bộc bạch: “Bất cứ ai trông đợi sự chỉ dẫn dễ dãi về nghệ thuật yêu sẽ thất vọng khi đọc cuốn sách này. Cuốn sách, ngược lại, muốn cho thấy tình yêu không phải một thứ tình cảm mà bất cứ ai cũng có thể dễ dàng đắm chìm vào, dù người đó đạt tới mức độ trưởng thành nào”.

Fromm nhận định “Yêu là một nghệ thuật, giống như sống cũng là một nghệ thuật vậy”. Quá trình học hỏi một nghệ thuật có thể được chia thành hai phần: một là tinh thông lý thuyết, hai là tinh thông thực hành,... Nhưng, ngoài học kiến thức lý thuyết và kiến thức thực hành, còn có một yếu tố cần thiết thứ ba để trở thành người tinh thông – đó là phải coi việc tinh thông nghệ thuật là mối quan tâm tối hậu…”.

Từ đây, cuốn sách của Fromm đã đi vào phân tích cặn kẽ lý thuyết về tình yêu, lý giải tình yêu như lời giải đáp cho sự tồn tại người và nhu cầu sâu xa nhất của con người là vượt qua sự chia cách, để rời khỏi ngục tù cô độc của mình, để có được “sự hòa giải bằng tình yêu”; Fromm phân tích những hình thái khác nhau của tình yêu dựa trên đối tượng của tình yêu, như tình yêu đồng loại, tình mẫu tử, lòng tự yêu bản thân, tình yêu thượng đế và tình yêu nhục cảm; cũng như phân tích “hình thái tình yêu giả tạo, mà trên thực tế, phần lớn chúng là những hình thức tan rã của tình yêu” trong xã hội chúng ta hiện nay.

Cuối cùng, để thực sự làm chủ được nghệ thuật yêu, Fromm đi đến những bàn luận về các tiền đề của nghệ thuật yêu, các phương pháp tiếp cận, và thực hành những điều ấy: kỷ luật, sự tập trung, kiên nhẫn và hết lòng quan tâm đến nghệ thuật ấy.

Fromm nói về tình yêu, nhưng không phải “thuyết giáo”. Fromm nói về tình yêu dựa trên chính bản chất của con người, với niềm tin rằng, dù đầy những khó khăn, “tình yêu không chỉ là một hiện tượng cá nhân hiếm có mà sẽ trở thành hiện tượng xã hội”.

Một cuốn sách nhỏ của Fromm, nhưng đúng như nhà tâm thần học người Mỹ - Peter D. Kramer nhận xét, “nhờ cuốn sách mỏng Nghệ thuật yêu này, chúng ta đã có sự thay đổi sâu sắc về nhận thức, sự hy vọng lạc quan và niềm an ủi. Và đây chính là bằng chứng cho lập luận của ông: được chuyện trò với một con người như vậy tức là cảm thấy được thách thức, cảm thấy được nâng đỡ và cảm thấy được yêu”.

Ở Việt Nam, trước năm 1975, chúng ta đã từng có hai bản dịch tác phẩm này, của người dịch Tuệ Sỹ với nhan đề Tâm thức luyến ái, và của Giáo sư Thụ Nhân với tên gọi Phân tâm học về tình yêu. Bản dịch Việt ngữ này được Omega+ mua bản quyền và xuất bản theo ấn bản năm 2006 có bổ sung lời giới thiệu của Peter D. Kramer và một phần phụ lục nói về cuộc đời Erich Fromm, do dịch giả Lê Phương Anh chuyển ngữ và dịch giả Phạm Anh Tuấn góp ý, hỗ trợ về các thuật ngữ.

Erich Fromm (1900-1980) là nhà tâm phân học người Đức, người nằm giữa giai đoạn chuyển tiếp từ Tâm phân học của Sigmund Freud đến Tân Freud, người đã kết hợp lý thuyết của Freud và học thuyết của Karl Marx để tạo một hướng đi riêng có nhiều đóng góp và ảnh hưởng trong lĩnh vực tâm phân học xã hội.

Trịnh Sa

Đội trinh sát và con chó Sara - góc nhìn dung dị về người lính

Là một cây bút mới gia nhập làng văn nhưng Trung Sỹ đã có những tác phẩm đáng chú ý về đề tài chiến tranh và Hà Nội.